Ο Διαγωνισμός Τραγουδιού της Eurovision (αγγλικά: Eurovision Song Contest, γαλλικά: Concours Eurovision de la chanson, στο εξής θα αναφέρεται στο κείμενο ως Eurovision), είναι ετήσιος διαγωνισμός που διοργανώνεται ανάμεσα στα μέλη της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (European Broadcasting Union – στο εξής θα αναφέρεται ως EBU), στον οποίο κάθε χώρα συμμετέχει με ένα τραγούδι που πρέπει να ερμηνευτεί ζωντανά στην τηλεόραση. Στη συνέχεια γίνεται ψηφοφορία από την οποία προκύπτει το δημοφιλέστερο τραγούδι. Κάθε χώρα συμμετέχει μέσω της κρατικής της τηλεόρασης (που αποτελεί μέλος της EBU) και αποστολή της είναι να επιλέξει το τραγούδι και τον ερμηνευτή που θα εκπροσωπήσει τη χώρα στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό.
Ο διαγωνισμός διεξάγεται ανελλιπώς κάθε χρόνο από το 1956 και αποτελεί έναν από τους μακροβιότερους τηλεοπτικούς θεσμούς. Εκτός αυτού, αποτελεί το δημοφιλέστερο διαγωνισμό του είδους του που διοργανώνεται ανά τον κόσμο: ο αριθμός των τηλεθεατών που τον παρακολουθούν ετησίως εκτιμάται μεταξύ 100 και 600 εκατομμυρίων. Ενδεικτικά, μεταδίδεται σε χώρες όπως: Αυστραλία, Καναδάς, Αίγυπτος, Ιορδανία, Χονγκ Κονγκ, Ινδία, Κορέα, Νέα Ζηλανδία και ΗΠΑ αν και αυτές οι χώρες δεν συμμετέχουν στον διαγωνισμό.
Στο διαγωνισμό συνήθως συμμετέχουν τραγούδια που εκπροσωπούν την ποπ μουσική. Εν τούτοις πολλές χώρες έχουν πειραματιστεί και με άλλα είδη μουσικής όπως η έθνικ, παραδοσιακές μουσικές από όλα τα μέρη του κόσμου, Λατινική αλλά και Ροκ, Ραπ και Χέβη Μέταλ (Heavy Metal).
Κατά τη διάρκεια των ετών ο διαγωνισμός έχει μεταμορφωθεί από ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα σε έναν θεσμό γιγαντιαίων διαστάσεων. Σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρώπης (ακόμα και αυτές που τώρα δεν υπάρχουν όπως η Γιουγκοσλαβία έχουν συμμετάσχει στο διαγωνισμό και η λέξη «Eurovision» είναι αναγνωρίσιμη σε όλη την Ευρώπη.
Στην δεκαετία του 1950 και ενώ η μεταπολεμική Ευρώπη ακόμα ανακατασκευαζόταν, η EBU (με έδρα την Ελβετία), συνέλαβε την ιδέα ενός διεθνούς διαγωνισμού τραγουδιού όπου θα συμμετείχαν χώρες σε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα, το οποίο θα μεταδιδόταν ταυτόχρονα σε όλες τις χώρες της EBU. Αυτή η ιδέα γεννήθηκε το 1955 σε μια συνεδρίαση στο Μονακό από τον Marcel Bezençon ένα Γάλλο που εργαζόταν στην EBU. O διαγωνισμός που προτάθηκε είχε σα βάση το διαγωνισμό τραγουδιού του Σαν Ρέμο (Ιταλία) και επίσης είχε την πρόκληση ενός τεχνολογικού πειράματος ζωντανής τηλεόρασης. Εκείνη την εποχή ήταν πολύ φιλόδοξο σχέδιο να συμμετέχουν χώρες σε ένα ευρύ τηλεοπτικό δίκτυο. Δορυφορική τηλεόραση τότε δεν υπήρχε και το λεγόμενο "Δίκτυο της Eurovision" αποτελούταν από επίγειους αναμεταδότες.
Το όνομα "Eurovision" χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά για να περιγράψει την EBU το 1951 από το δημοσιογράφο George Campey.
O πρώτος διαγωνισμός διοργανώθηκε στην πόλη Λουγκάνο της Ελβετίας στις 24 Μαΐου 1956. Επτά χώρες συμμετείχαν, κάθε μία με δύο τραγούδια, σύνολο 14. Ήταν η πρώτη (και τελευταία) φορά που επιτράπηκε κάθε χώρα να στείλει πάνω από ένα τραγούδι. Από το 1957 και έπειτα και συμμετέχουσα εκπροσωπείται με ένα τραγούδι. Ο πρώτος διαγωνισμός κερδίθηκε από την διοργανώτρια Ελβετία.
Η μορφή του διαγωνισμού έχει αλλάξει κατά τη διάρκεια των ετών, ωστόσο η κύρια μορφή του παραμένει η ίδια: Οι συμμετέχουσες χώρες εκπροσωπούνται από τραγούδια που πρέπει να ερμηνευτούν ζωντανά στο διαγωνισμό. Το πρόγραμμα μεταδίδεται ζωντανό και ταυτόχρονα από την EBU σε όλες τις συμμετέχουσες (και όχι μόνο) χώρες. Μια χώρα συμμετέχει εκπροσωπούμενη από τον τηλεοπτικό οργανισμό της που είναι μέλος της EBU. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος και αφού έχουν ερμηνευτεί όλα τα τραγούδια, υπάρχει η ψηφοφορία όπου η κάθε χώρα ψηφίζει τις υπόλοιπες και φυσικά δεν ψηφίζει το δικό της τραγούδι. Το τραγούδι που συγκεντρώνει τις περισσότερες ψήφους ανακηρύσσεται νικητής, ο συνθέτης και ο στιχουργός λαμβάνουν ένα βραβείο και η χώρα που εκπροσωπούν κερδίζει το δικαίωμα να διοργανώσει τον διαγωνισμό την επόμενη χρονιά (αν το επιθυμεί).
Η έναρξη του προγράμματος γίνεται από ένα (ή περισσότερους) παρουσιαστές να καλωσορίζουν τους θεατές στο διαγωνισμό, τόσο στην αγγλική όσο και στη γαλλική γλώσσα. Οι χώρες που φιλοξενούν τον διαγωνισμό βρίσκουν την ευκαιρία να διαφημίσουν την χώρα τους σε ένα μεγάλο διεθνή τηλεοπτικό κοινό με τα βίντεο που μεταδίδονται κατά την διάρκεια των τραγουδιών (γνωστά ως card postal – έχουν σαν σκοπό να δώσουν χρόνο για την προετοιμασία της σκηνής). Το τραγούδι το οποίο κερδίζει το διαγωνισμό, κλείνει στο τέλος της βραδιάς τη διοργάνωση.
Το μουσικό θέμα που πρέπει να μεταδίδεται από όλες τις συμμετέχουσες χώρες πριν και μετά την λήξη του διαγωνισμού είναι το "Te Deum" του Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ (Marc-Antoine Charpentier).
Ο τελικός διοργανώνεται κάποιο Σάββατο της Άνοιξης και μεταδίδεται στις 20:00 ώρα GMT (δηλαδή 21:00 CET - Ώρα Κεντρικής Ευρώπης και 22:00 ΕΕΤ - Ώρα Ανατολικής Ευρώπης). Συνήθως επιλέγεται κάποιο Σάββατο του Μαΐου, αν και έχει διοργανωθεί και κατά τον Μάρτιο και κατά τον Απρίλιο. Από το 2004, λόγω του αυξημένου αριθμού των συμμετεχόντων, διοργανώνεται ημιτελικός την Πέμπτη πριν τον τελικό. Για τον ίδιο λόγο από το 2008 διοργανώνονται 2 ημιτελικοί ο πρώτος την Τρίτη πριν τον τελικό και ο δεύτερος την Πέμπτη.
Ο διαγωνισμός είναι ανοιχτός για συμμετοχή στα λεγόμενα Ενεργητικά Μέλη (Αctive members), σε αντίθεση με τα Συνεργαζόμενα Μέλη (Associate Members) της EBU. Ενεργητικά μέλη είναι αυτά που τα όρια τους εμπίπτουν στο λεγόμενο Ευρωπαϊκό τηλεοπτικό χώρο, ή αλλιώς αυτά που είναι μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Ο Ευρωπαϊκός τηλεοπτικός χώρος είναι η περιοχή που ορίζεται στα δυτικά από τα δυτικό όριο της περιοχής 1, στα ανατολικά από το μεσημβρινό 40° ανατολικά του Greenwich, στα νότια από τον 30ο παράλληλο και στα βόρεια ως να περικλείσει το δυτικό μέρος της πρώην ΕΣΣΔ, το βόρειο μέρος της Σαουδικής Αραβίας, όλες τις χώρες που βρέχονται από την Μεσόγειο θάλασσα και συμπίπτουν με αυτά τα όρια. Επίσης το Ιράκ, η Ιορδανία και το μέρος της Τουρκίας που βρίσκονται εκτός των παραπάνω ορίων, επίσης περιλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό τηλεοπτικό χώρο. Ως δυτικό όριο της περιοχής 1 θεωρείται η νοητή γραμμή που φέρεται από τα δυτικά της Ισλανδίας κάθετα στο κέντρο του Ατλαντικού Ωκεανού.
Ενεργητικά Μέλη θεωρούνται οι τηλεοπτικοί οργανισμοί που η μετάδοσή τους είναι διαθέσιμη στο πληθυσμό της χώρας όπου βρίσκεται η έδρα τους. Αν κάποιο ενεργητικό μέλος θέλει να συμμετέχει στον διαγωνισμό πρέπει να πληροί τους όρους του διαγωνισμού όπως αυτοί διαμορφώνονται κάθε χρόνο. Κύρια προϋπόθεση είναι να έχει μεταδώσει τον προηγούμενο διαγωνισμό ζωντανά και να πληρώσει το αντίτιμο της συμμετοχής της πριν τη λήξη της προθεσμίας για το έτος που θέλει να συμμετέχει.
Πρέπει να σημειωθεί ότι για να συμμετέχει μια χώρα στο συγκεκριμένο διαγωνισμό, δεν είναι υποχρεωτικό να υπάγεται γεωγραφικά στην Ευρώπη. Για παράδειγμα το 1980 το Μαρόκο (χώρα της Βόρειας Αφρικής), το οποίο δεν ανήκει γεωγραφικά στην Ευρώπη, συμμετείχε στον διαγωνισμό. Όλες οι χώρες που έχουν συμμετάσχει τουλάχιστον μία φορά στον διαγωνισμό αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα με το έτος της πρώτης εμφανισής τους.
Νικητές Διαγωνισμού Eurovision
Έτος Πόλεις διεξαγωγής Νικήτριες χώρες Νικητήρια τραγούδια Ερμηνευτές
1956
Λουγκάνο
Ελβετία
Refrain Lys Assia

1957
Φρανκφούρτη
Ολλανδία
Net als toen Corry Brokken

1958
Χίλβερσουμ
Γαλλία
Dors, mon amour André Claveau

1959
Κάννες
Ολλανδία
Een beetje Teddy Scholten

1960
Λονδίνο
Γαλλία
Tom Pillibi Jaqueline Boyer

1961
Κάννες
Λουξεμβούργο
Nous, les amoureux Jean-Claude Pascal

1962
Λουξεμβούργο
Γαλλία
Un premier amour Isabelle Aubret

1963
Λονδίνο
Δανία
Dansevise Grethe & Jørgen Ingmann

1964
Κοπεγχάγη
Ιταλία
Non ho l'età (per amarti) Gigliola Cinquetti

1965
Νάπολη
Λουξεμβούργο
Pouppée de cire, pouppée de son France Gall

1966
Λουξεμβούργο
Αυστρία
Merci chérie Udo Jürgens

1967
Βιέννη
Ηνωμένο Βασίλειο
Puppet on a string Sandie Shaw

1968
Λονδίνο
Ισπανία
La la la Massiel

1969
Μαδρίτη
Ισπανία
Ηνωμένο Βασίλειο
Ολλανδία
Γαλλία
Vivo cantando
Boom bang-a-bang
De troubadour
Un jour, un enfant Salomé
Lulu
Lenny Kuhr
Frida Boccara

1970
Άμστερνταμ
Ιρλανδία
All kinds of everything Dana

1971
Δουβλίνο
Μονακό
Un banc, un arbre, une rue Séverine

1972
Εδιμβούργο
Λουξεμβούργο
Après toi Βίκυ Λέανδρος

1973
Λουξεμβούργο
Λουξεμβούργο
Tu te reconnaîtras Anne-Marie David

1974
Μπράιτον
Σουηδία
Waterloo ABBA

1975
Στοκχόλμη
Ολλανδία
Ding-a-dong Teach-Ιn

1976
Χάγη
Ηνωμένο Βασίλειο
Save your kisses for me Brotherhood of Man

1977
Λονδίνο
Γαλλία
L'oiseau et l'enfant Marie Myriam

1978
Παρίσι
Ισραήλ
'A-ba-ni-bi Izhar Cohen & the Alpha Beta

1979
Ιερουσαλήμ
Ισραήλ
Hallelujah Gali Atari & Milk and Honey

1980
Χάγη
Ιρλανδία
What's another year? Johnny Logan

1981
Δουβλίνο
Ηνωμένο Βασίλειο
Making your mind up Bucks Fizz

1982
Χάρογκεϊτ
Δυτική Γερμανία
Ein bißchen Frieden Nicole

1983
Μόναχο
Λουξεμβούργο
Si la vie est cadeau Corinne Hermès

1984
Λουξεμβούργο
Σουηδία
Diggi-loo, Diggi-ley Herreys

1985
Γκέτεμποργκ
Νορβηγία
La det swinge Bobbysocks

1986
Μπέργκεν
Βέλγιο
J'aime la vie Sandra Kim

1987
Βρυξέλλες
Ιρλανδία
Hold me now Johnny Logan

1988
Δουβλίνο
Ελβετία
Ne partez pas sans moi Céline Dion

1989
Λωζάνη
Γιουγκοσλαβία
Rock me Riva

1990
Ζάγκρεμπ
Ιταλία
Insieme: 1992 Toto Cutugno

1991
Ρώμη
Σουηδία
Fångad av en stormvind Carola

1992
Μάλμο
Ιρλανδία
Why me? Linda Martin

1993
Μίλστριτ
Ιρλανδία
In your eyes Niamh Kavanagh

1994
Δουβλίνο
Ιρλανδία
Rock 'n' roll kids Paul Harrington & Charlie McGettigan

1995
Δουβλίνο
Νορβηγία
Nocturne Secret Garden

1996
Όσλο
Ιρλανδία
The voice Eimear Quinn

1997
Δουβλίνο
Ηνωμένο Βασίλειο
Love shine a light Katrina & the Waves

1998
Μπέρμιγχαμ
Ισραήλ
Diva Dana International

1999
Ιερουσαλήμ
Σουηδία
Take me to your heaven Charlotte Nilsson

2000
Στοκχόλμη
Δανία
Fly on the wings of love Olsen brothers

2001
Κοπεγχάγη
Εσθονία
Everybody Tanel Padar, Dave Benton & 2 XL

2002
Ταλίν
Λεττονία
I wanna Marie N

2003
Ρίγα
Τουρκία
Everyway that I can Sertab Erener

2004
Κωνσταντινούπολη
Ουκρανία
Wild dances Ruslana

2005
Κίεβο
Ελλάδα
My number one Έλενα Παπαρίζου

2006
Αθήνα
Φινλανδία
Hard rock hallelujah Lordi

2007
Ελσίνκι
Σερβία
Molitva Marija Šerifović

2008
Βελιγράδι
Ρωσία
Believe Dima Bilan

2009
Μόσχα
Νορβηγία
Fairytale Alexander Rybak

2010
Όσλο
Γερμανία
Satellite Lena

2011
Ντίσελντορφ
Αζερμπαϊτζάν
Running scared Ell & Nikki

2012
Μπακού
Σουηδία
Euphoria Loreen

2013
Μάλμε
Δανία
Only teardrops Emmelie de Forest

2014
Κοπεγχάγη
Αυστρία
Rise Like a Phoenix Conchita Wurst