Η Ίος είναι ένα κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Η Ίος ονομάζεται και "Νιος" από τους ντόπιους κατοίκους (νιώτες).
Γεωγραφία
Η επιφάνεια της Ίου εκτιμάται στα 108,713 τ.χλμ., ενώ έχει μήκος ακτών 87 χιλιόμετρα. Βρίσκεται ανάμεσα στη Νάξο, τη Σίκινο και τη Θήρα. Οι σημαντικότεροι όρμοι του νησιού είναι ο Γιαλός, ο Μυλοπότας και το Μαγγανάρι.
Η Ίος απέχει 111 ν.μ. από το λιμάνι του Πειραιά, 72 ν.μ. από το Ηράκλειο και 55 ν.μ. από το λιμάνι της Ερμούπολης, της διοικητικής έδρας του νομού Κυκλαδων.
Παραλίες
Η πιο πολυσύχναστη παραλία του νησιού είναι ο Μυλοπότας, ο οποίος βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από την Χώρα, ενώ άλλες ωραίες παραλίες είναι το Μαγγανάρι, ο Γιαλός, το Κολιτσάνι,η Κουμπάρα,ο Κάλαμος,το Σαπουνόχωμα, η παραλία του Παπά, η παραλία της Ψάθης και η Αγία Θεοδότη. Επίσης υπάρχουν πολλές μικρότερες παραλίες, η πρόσβαση των οποίων είναι αρκετά δύσκολη. Ο επισκέπτης του νησιού μπορεί να κάνει θαλάσσια σπορ. Windsurfing, wake-boarding, τζετ - σκι, καταδύσεις, ακόμα και kitesurfing είναι κάποια από αυτά. Στο Μυλοπότα και το Μαγγανάρι αλλά και στο Λιμάνι, λειτουργούν οργανωμένες επιχειρήσεις τέτοιου είδους.
Δημογραφία
Η Ίος είχε πληθυσμό 1.838 άτομα στην απογραφή του 2001 και πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χώρα ή Ίος με 1.632 κατοίκους. Στην απογραφή του 2011 η Ίος είχε πληθυσμό 2.030 άτομα. Εκτός από τη Χώρα άλλοι οικισμοί στο νησί είναι οι παραθαλάσσιοι Όρμος, Ψάθη, Αγία Θεοδότη, Μυλοπότας, το απομακρυσμένο Μαγγανάρι και ο Επάνω Κάμπος που βρίσκεται στο εσωτερικό της Ίου.
Ιστορία
Η Ίος πήρε το όνομα της στην αρχαιότητα από την λέξη Ία, τα λουλούδια δηλαδή που φύτρωναν άφθονα στο νησί. Κατ' άλλους το όνομα της η Ίος το χρωστάει στην φοινικική λέξη Ίος, που σημαίνει σωρός από πέτρες.
Αρχικά η Ίος φαίνεται πως κατοικήθηκε από τους Κάρες και αργότερα από τους Μινωίτες, τους Αχαιούς και τους Φοίνικες οι οποίοι όμως αποχώρησαν από το νησί. Μάλιστα η Ίος ήταν γνωστή ως Φοινίκη. Τον 10ο π.Χ. αιώνα οι Ίωνες καταλαμβάνουν το νησί. Κατά τον Ηρόδοτο στην Ίο, την πατρίδα της μητέρας του, θάφτηκε ο Όμηρος.
Αργότερα η Ίος προσχώρησε στην Αθηναϊκή συμμαχία και έπειτα πέρασε στην κυριαρχία των Μακεδόνων και των διαδόχων τους.
Κατά την επικυριαρχία της Ρώμης και του Βυζαντίου το νησί περνά στην αφάνεια και μαστίζεται από πειρατικές επιδρομές. Το 1207 η Ίος περνάει στην επικυριαρχία του Μάρκου Σανούδου και το 1269 επανέρχεται στους Βυζαντινούς για να ακολουθήσει νέα περίοδος Ενετοκρατίας από το 1296 έως το 1537 οπότε και κατελήφθη από τους Τούρκους. Στις αρχές του 15ου αιώνα ο Μάρκος Κρίσπος εποίκησε το νησί με Αλβανούς λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού. Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Ίος ήταν άντρο Γάλλων πειρατών οι οποίοι μάλιστα το 1668 στην θαλάσσια περιοχή Μπουρλότο νίκησαν τον τουρκικό στόλο. Ο Τουρνεφόρ αναφέρει το 1700 πως στο νησί κατοικούσαν εκτός των Ελλήνων αρκετοί Αλβανοί ή Αρβανίτες (απόγονοι εποίκων του 1579) και ξένοι πειρατές.
Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 συμμετείχε ενεργά και η Ίος, η οποία μάλιστα ήταν πατρίδα του Φιλικού Σπύρου Βαλέτα.
Εκκλησιαστικά
Σήμερα η Ίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Θήρας Αμοργού και Νήσων και ειδικότερα στην αρχιερατική περιφέρεια Θήρας. Το νησί είναι γνωστό για τις πολυάριθμες εκκλησίες του. Λέγεται μάλιστα ότι έχει 365 εκκλησίες και εκκλησάκια. Η πιο γνωστή είναι η Παναγία η Γκρεμιώτισσα, η οποία δεσπόζει στο πιο ψηλό σημείο της Χώρας.
Πολιτισμός
Στον Μυλοπότα βρίσκεται το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ίου και στεγάζεται από το 1993 στο αρχοντικό του Γάλλου πρώην διευθυντή της γαλλικής ραδιοτηλεόρασης Jean Marie Drot, ενώ στην περιοχή Τσουκαλαριά υπάρχει από το 1997 ανοιχτό θέατρο, χωρητικότητας 1000 θέσεων, με την ονομασία του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη.
Νιώτικο Ιδίωμα
Το γλωσσικό ιδίωμα της Ίου βρίσκεται σήμερα σε συρρίκνωση και συναντάται μόνο μεταξύ των ηλικιωμένων κατοίκων. Ανήκει κατά την κλασική διάκριση των νεοελληνικών ιδιωμάτων του Γ. Χατζιδάκι στα νότια ιδιώματα και μάλιστα εκείνα που εμφανίζουν πολλά κοινά στοιχεία με την κρητική διάλεκτο.
Αξιοθέατα
Ο πετρόκτιστος Φάρος της Ίου, πρόσφατα ανακαινισμένος, δεσπόζει στην είσοδο του λιμανιού. Ο Φάρος είναι επισκέψιμος ακολουθώντας μία διαδρομή από την περιοχή "Κουμπάρα" της Ίου.